Antonio Vivaldi. Nisi Dominus, RV 608

20-04-2022

Deze week blijf ik nog even in de religieus geïnspireerde muziek. Waarschijnlijk vroeg in zijn loopbaan zette de Italiaanse componist Antonio Vivaldi (1678-1741) muziek onder psalm 126, het Nisi Dominus, de eerste twee woorden van de beginzin van de psalm (Nisi Dominus aedificaverit domum, ofwel Als de Heer het huis niet bouwt). Het werk is geschreven voor countertenor en orkest en kent 9 delen:

  1. Nisi Dominus
  2. Vanum est vobis
  3. Surgite
  4. Cum dederit
  5. Sicut sagittae
  6. Beatus vir
  7. Gloria
  8. Sicut erat in principio
  9. Amen

Het werk wordt uitgevoerd door Andreas Scholl, begeleid door The Australian Brandenburg Orchestra.

Antonio Vivaldi. Stabat Mater, RV 621

15-09-2021

Vandaag zou ma 96 jaar zijn geworden. Mijmerend over haar en bladerend in mijn archief kwam ik het Stabat Mater tegen van de Italiaanse componist Antonio Vivaldi (1678-1741). Deze hymne aan Maria, staande bij het kruis waar haar zoon Jezus was gestorven, kan ook worden beschouwd als een hymne aan alle moeders. Ik vond het daarom wel passend om voor vandaag dit werk te kiezen. Het werk bestaat uit de volgende delen:

  1. Stabat Mater
  2. Cuius animam
  3. O quam tristis
  4. Quis est homo
  5. Quis non posset
  6. Pro peccatis
  7. Eja Mater
  8. Fac ut ardeat
  9. Amen

De titels van ieder deel zijn de eerste woorden van de Vaticaanse versie van de tekst van het Stabat Mater. Het werk werd in 1712 voor het eerst uitgevoerd in Brescia.

In zekere zin is deze plaat anders dan de andere werken die ik wekelijks voorstel. Guliël heeft me laten kennismaken met dit werk. Hij had bij de begrafenis van ma voorgesteld dit werk in de playlist op te nemen. Daarom is deze week de zaagplaat afkomstig van Guliël.

De uitvoering is de versie die Guliël toen voorstelde. Het wordt gezongen door de alt Sytse Buwalda, begeleid door het Nederlands Bach Collegium o.l.v. Pieter van Leusink

Antonio Vivaldi. Concert voor 2 mandolines, strijkers en basso continuo in G, RV 532

21-07-2021

Hoewel de regen van de afgelopen week en de bijbehorende ellende nog vers in het geheugen zit, noodt het inmiddels steeds mooiere weer uit tot wat luchtiger muziek, waar je jezelf met een lekker glas witte wijn, loom achterover leunend aan kunt overgeven. Mijn keuze voor deze week vind ik daar wel geschikt voor: het concert voor 2 mandolines, strijkers en basso continuo van de Italiaanse barokcomponist Antonio Vivaldi (1678-1741) (ik hoor een gejuich opgaan in Broek ;-)). De exacte datum waarop Vivaldi het schreef is onbekend, maar waarschijnlijk schreef hij het voor studenten op Ospedale della Pietà. Dat was een klooster, weeshuis en muziekschool in één in Venetië. Vivaldi werd daar in 1703 als vioolleraar benoemd, bleef daar tot 1715 en later weer van 1723 tot 1740.

De mandoline is een snaarinstrument, ontstaan aan het einde van de 17de eeuw in Italië, en behoort tot de luitfamilie. Het wordt gewoonlijk gespeeld met een plectrum (waarvan er 40 in een pakje zitten volgens Neerlands Hoop). Het instrument komt nog steeds veel voor in de muziek, zowel klassiek als popmuziek. In de VS is in de jaren ’40 van de vorige eeuw een stroming binnen de countrymuziek ontstaan waar de mandoline een prominente rol heeft (bluegrass).

Het werk bestaat, zoals je mag verwachten voor soloconcerten uit die tijd, uit drie delen (snel – langzaam – snel). Het eerste en derde deel (allegro) kennen een thematische structuur ABACADA (ook wel een ritornello structuur genoemd). Hierbij hoor je ritmische motieven die steeds worden herhaald (de A in de schematische weergave). De solisten wisselen elkaar steeds af waarbij steeds de een een echo is van de ander. In het delicate tweede deel (andante), geschreven in een mineur toonsoort, is de begeleiding unisono pizzicato en is het podium voor de solisten.

Het werk wordt uitgevoerd door Giovanni Scaramuzzino en Sonia Maurer op mandoline, begeleid door Europa Galante o.l.v. Fabio Biondi.

Antonio Vivaldi. Concert voor 4 violen, op.3, nr.10 (RV 580)

16-12-2020

Twee jaar geleden presenteerde ik jullie voor het eerst een werk van de Italiaanse componist Antonio Vivaldi (1678-1741). Deze week kunnen jullie kennismaken met zijn concert voor 4 violen. Het concert is het 10e  van totaal 12 concerten die als zijn opus 3 zijn gepubliceerd, in 1711 in Amsterdam. Dat was het eerste werk van Vivaldi dat buiten Italië is verschenen. Het is opgedragen aan de Grootprins van Toscane en is getiteld L’estro armonico (“Harmonische inspiratie”). Ieder van de 12 concerten heeft een vioolsolist, sommige 2 en sommige 4.

Via het kanaal van de Amsterdamse uitgever kwam dit werk ook onder de ogen van Johann Sebastian Bach (1685-1750). Hij kwam onder de indruk van hoe Vivaldi de verschillende muzikale thema’s in dit werk had gebalanceerd en hij arrangeerde het werk voor 4 harpsichords en publiceerde die onder BWV 1065.

Beide versies kun je beluisteren. De versie voor vier violen wordt uitgevoerd door I Solisti Italiani. De versie van Bach is een onderdeel van het project All of Bach van de Nederlandse Bachvereniging, dat alle werken van Bach wil uitvoeren en vrij beschikbaar wil publiceren (iets wat uiteraard mijn volledige instemming en ondersteuning heeft). Het wordt uitgevoerd door de solisten Siebe Henstra, Menno van Delft, Pieter-Jan Belder en Tineke Steenbrink, begeleid door de Nederlandse Bach Society.

Antonio Vivaldi. Juditha triumphans

01-07-2020

Eén van de boeken in het Oude Testament is het boek Judith. Het vertelt het verhaal van de mooie weduwe Judith uit de stad Betulia. Deze stad wordt belegerd door het Assyrische leger, aangevoerd door Holofernes. Als de stedelingen van honger dreigen om te komen trekt Judith het Assyrische legerkamp binnen. Holofernes denkt haar na een maaltijd, besprenkeld met veel sterke drank, te kunnen verleiden. Hij valt echter in slaap door het vele drinken. Judith onthoofdt hem daarop en sluipt met het hoofd terug naar de stad. Als het Assyrische leger de dag daarop het hoofd van hun aanvoerder op de stadsmuren zien slaan ze op de vlucht.

Antonio Vivaldi (1678-1741) heeft dit verhaal in een oratorium verwerkt: Juditha triumphans. Het is een ruim 2 uur durend werk, zeer rijk geïnstrumenteerd. Podium Witteman heeft het onlangs (in twee afleveringen) uitgezonden en zo maakte ik kennis met dat werk. Ik werd overrompeld door de prachtige muziek en hoop dat jullie die ervaring ook hebben.

In de opname wordt het werk uitgevoerd door Venice Baroque Orchestra o.l.v. Andrea Marcon. Diverse zangsolisten maken ook hun opwachting. Het is de opname van een live uitvoering, waarbij regelmatig wordt geapplaudiseerd na een solo.

Antonio Vivaldi. Concert voor 2 trompetten en orkest, R 537

14-08-2019

Deze week een tweede solowerk van Vivaldi, zijn concert voor 2 trompetten en orkest. Het is het enige werk dat Vivaldi voor een koperinstrument heeft geschreven. In die tijd had een trompet nog geen kleppen, waardoor de toonomvang van een trompet beperkter was dan die van een huidige trompet. Tegenwoordig is een bugel een vergelijkbaar instrument. De speler moet dan door variatie in de lipspanning de toon maken.

Het concert begint met de heldere tonen van de solotrompetten. In het korte tweede deel hebben de solisten even rust. In het laatste snelle deel kunnen de trompettisten zich uitleven met snelle en ingewikkelde passages.

Solisten bij de uitvoering zijn David Guillén & Manuel Maria Moreno. Het Orchestre de Chambre Français staat onder leiding van Horst Sohm.

Antonio Vivaldi. Fagotconcert in a, R500

07-08-2019

Rond Kerstmis heb ik jullie laten kennismaken met de Italiaanse componist Antonio Vivaldi (1678-1741). Deze en komende week kies ik weer voor die componist en wel een selectie uit de vele werken die hij heeft geschreven voor orkest en solo instrument.

Deze week een concert voor “mijn” instrument, de fagot. Vivaldi heeft een kleine 40 soloconcerten geschreven voor fagot en orkest. Dat was merkwaardig, want de voorloper van de fagot, de dulciaan, werd steeds minder populair in die tijd. De fagot zoals we die nu kennen werd rond 1660 ontwikkeld in Parijs, Amsterdam en Nürnberg. Het knappe van Vivaldi was dat hij in zijn concertos de karakteristieken van de fagot goed gebruikte. Denk daarbij aan de mogelijkheid de toon zowel wat koddig te laten klinken als erg zacht en romantisch en de toonomvang van meer dan drie octaven waarbij je snel kunt wisselen tussen heel laag en heel hoog.

De concerten zijn lekker klassiek: 3 delen (snel-langzaam-snel) en bijna altijd eerst een intro van het orkest. Ik heb gekozen voor het concert in a, R500. De solist is de Duitse fagottist Klaus Thunemann. Het orkest en de dirigent is onbekend.

Antonio Vivaldi. Gloria, RV 589

26-12-2018

Op deze Tweede Kerstdag blijf ik nog even in de sferen van de barok. De muziek uit die tijd vind ik het best passend bij deze periode van het jaar. Het stuk is het Gloria van de Italiaanse componist Antonio Vivaldi (1678-1741). Vivaldi is vooral bekend van zijn Vier Jaargetijden, maar zijn oeuvre reikt van solowerken (sonates), tot opera’s (ongeveer 50!), concerten voor solo-instrument en orkest (waaronder een kleine 40 fagotconcerten en een onmogelijk aantal vioolconcerten) en veel zangwerken (cantates).

Het Gloria duurt totaal rond de 30 minuten. Vivaldi heeft het Gloria uit de eucharistie in 12 delen opgeknipt, waarbij ieder deel een eigen sfeer heeft. Sommige delen worden door een koor uitgevoerd, andere door solozangers, alle met begeleiding van een orkest. Zo is de opening (Gloria in Excelsis Deo) spetterend, met veel koper in de begeleiding (met een thema dat in deel 11, Quoniam tu solus sanctus, weer terugkeert). Het Domine Deus (deel 6) daarentegen is weer erg ingetogen met een sopraan solo. Het werk eindigt met een groots fuga in het koor. (Een fuga is een vorm waarbij een thema in allerlei varianten herhaald wordt).

De uitvoering is door het John Alldis Choir, begeleid door het English Chamber Orchestra o.l.v. Vittorio Negri. Veel luisterplezier!