13-01-2021
This is not America. Diverse personen in diverse media uit diverse landen spraken deze woorden uit na de dramatische gebeurtenissen in Washington afgelopen woensdag. De VS heeft vele gezichten. Feit is dat door de jaren heen het beeld van de VS veranderd is, maar nog steeds heel divers is, afhankelijk van aan wie je het vraagt. Deze week wil ik jullie laten kennismaken met een beeld van de VS zoals dat einde van de 19e eeuw is geschetst door de Tsjechische componist Antonin Dvořák (1841-1904) in zijn 9e symfonie met de bijnaam “Uit de Nieuwe Wereld”. En eigenlijk is dit niet een beeld van de toenmalige VS, maar is het wel gebaseerd op ideeën, ervaringen en inspiratie uit met name de Indiaanse en Afro-Amerikaanse volksmelodieën van die tijd die Dvořák opdeed tijdens zijn verblijf in New York van 1892-1895. Dvořák verbaasde zich erover dat de “elite” deze volksmuziek primitief noemde, want hij herkende een grote rijkdom erin.
De symfonie bestaat uit vier delen. In deel 1 wordt het Amerikaanse landschap geschilderd van veel ruige rotsen en ruisend water (misschien wel van de Hudson rivier). Zoals voor mij zo vaak geldt vind ik persoonlijk het langzame deel 2, het largo, het mooiste deel. In dit deel is een belangrijke rol weggelegd voor de aparte, mooie klank van de althobo. De melodie is van een spiritual Goin’ Home, maar het is onduidelijk wat er het eerst was: de spiritual of dit deel. In het laatste geval kan het deel bijna niet anders geïnspireerd zijn dan op een andere, onbekende spiritual. Het deel kent echter ook een tweede melodie. De inspiratie daarvan kreeg Dvořák uit het gedicht van de Amerikaanse dichter Henry Longfellow: Song of Hiawatha. De tekst van dat gedicht kun je hier vinden.
Deel 3, een scherzo, lijkt op een Indianendans met wervelende ritmes. Het laatste deel tenslotte geeft een blik vooruit naar hoe de toen nog jonge natie zich zou kunnen ontwikkelen tot een triomfantelijk voorbeeld en leider van een Nieuwe Wereld. En hoewel dat beeld al heel lang aan erosie onderhevig is, betekenen de gebeurtenissen van de afgelopen week een definitief failliet van dat beeld. Of zullen deze gebeurtenissen juist achteraf een keerpunt blijken? De toekomst zal het ons leren.
Ik heb gekozen voor een live uitvoering door de Berliner Philharmoniker o.l.v. Claudio Abbado.
Inspiratie voor deze beschrijving kreeg ik uit een artikel op de website van de Utah Symphony.