15-01-2020
Volgens mij hebben we allevier in onze jeugd één of meer jaar blokfluitles gehad. Van Olaf weet ik het zeker, van Stefan en Guliël niet. Wij waren daarin niet alleen. Tot op de dag van vandaag is de blokfluit het meest laagdrempelige instrument om de eerste muziekervaringen mee op te doen: eenvoudig aan te leren en voor een paar tientjes heb je al een behoorlijk instrument. Dat heeft echter ook tot gevolg dat de blokfluit één van de meest onderschatte instrumenten is wat betreft moeilijkheidsgraad als je de ambitie hebt om verder te komen dan het beginnersniveau. Het is bijvoorbeeld uitermate lastig om een groep blokfluiten zuiver te laten klinken (iets wat ouders die uitvoeringen in de muziekschool bijwonen waarbij hun kroost optrad zullen beamen). In de barok en de perioden daarvoor was de blokfluit echter een volwaardig muziekinstrument waarvoor veel is geschreven door componisten toen.
Tegenwoordig wordt de blokfluit nauwelijks nog gebruikt bij het uitvoeren van een soloconcert. In plaats daarvan wordt de dwarsfluit gebruikt, vaak ook bij het uitvoeren van soloconcerten die uit de barok of perioden daarvoor stammen en die oorspronkelijk voor blokfluit is geschreven. De dwarsfluit is echter een fundamenteel ander instrument: het maakt gebruik van kleppen om tonen te vormen waar dat bij de meeste blokfluiten gebeurt door het geheel of gedeeltelijk afdekken van gaten in het instrument door middel van combinaties van vingers.
Een bekend voorbeeld van soloconcert uit de barok zijn de Brandenburger concerten van Johann Sebastian Bach (1685-1750). In totaal bestaan de Brandenburger concerten uit 6 werken, voor verschillende solo-instrumenten, begeleid door strijkers. Bach droeg deze werken in 1721 op aan Christian Ludwig, markgraaf van Brandenburg (wat de naam van de concerten verklaart). De meeste van die concerten zijn geschreven voor meer dan één solo instrument. Ze kennen allemaal eenzelfde opbouw: drie delen (snel-langzaam-snel). Het concert dat ik wil laten horen is het 4e, geschreven voor twee blokfluiten en een viool als solo instrument. De blokfluiten hebben echter de meest prominente solopartijen.
Ik heb geen uitvoering kunnen vinden waarbij Erik Bosgraaf, momenteel met afstand de beste blokfluitspeler van Nederland, als solist optreedt. Wel heb ik een oude opname gevonden met legende Frans Brüggen als een van de solisten. Brüggen is één van de muzikanten geweest die veel heeft gedaan voor uitvoeringen van barokwerken op authentieke instrumenten. Hij is uiteindelijk jarenlang dirigent geweest van het door hemzelf opgerichte Orkest van de 18 eeuw. Enkele jaren geleden heb ik op Brava TV (een concertzender) opnamen van dat orkest gezien met uitvoering van alle symfonieën van Beethoven, op authentieke instrumenten. Geweldige opnamen!
Naast Brüggen is ook Ricardo Kanji te horen op de blokfluit. Wie de vioolsolist is en door welk ensemble ze begeleid worden is onbekend.
Er bestaat een documentaire Nine steps into paradise over de uitvoering van alle Beethoven symfonieën door het Orkest van de 18e eeuw in 2011, met een toen al heel fragiele Brüggen (hij is in 2014 overleden). Die heb ik ook bijgevoegd.