This blogpost is an adapted version of a previous blogpost (in Dutch).

December 2019, the Dutch Ministry of Education, Culture and Science has published its new strategic agenda for higher education: “Sustainable for the future” (in Dutch). The previous agenda contained two ambitions on openness in education: in 2025 all teachers share their learning materials and in 2025 all institutions recognize each other’s MOOCs. In the current agenda only the first mentioned ambition remained. Even more: where the previous agenda contained the word “MOOC” 9x, the current agenda does not mention MOOC a single time. On the other hand, the current agenda has strong ambitions in realizing more flexibility in education. Availability of sufficient accessible MOOCs can help in realizing these ambitions, by making education and learning more time and place independant. My presumption is that the decreasing openness of MOOCs plays a role in the absence of MOOCs in the agenda. Decreasing openness of MOOCs is in any case what strikes me when I compare the possibilities offered by MOOCs that I took in 2012 with most of the MOOCs that I now want to take.

In order to find out what open opportunities MOOCs now offer to learners, I conducted a small study. Subsequently, I will go into more detail on which aspects of “open” I included, how the study was carried out, what the results were and what the consequences might be.

Characteristics of open

To realize adoption of OER, Cox and Trotter (2017) have formulated their OER Adoption Pyramid. In this pyramid, several factors influencing adoption of OER are identified. The first factor is Access, described as (p.156):

The first factor determining lecturers’ or institutions’ engagement with OER is access. This refers to having access to the appropriate physical infrastructure and hardware – such as electricity, internet connectivity and computer devices – necessary for engaging with digitally-mediated OER. It is the factor that lecturers have the least control over, in that it tends to be determined by state resource capacity and provision (for electricity and connectivity) and institutional resource allocations (for computers).

This description of access presumes availability of OER that by definition meet the (5R) requirements of openness. In the case of MOOCs, openness is looked at beyond the context of OER, thus not necessarily meeting the 5R requirements.  This means that in the description of access also “sufficiently open access is provided for the goal the MOOC is needed” should be mentioned. Put in other words: when this factor is not met, adoption will not take place, whatever the other characteristics of the MOOC will be.

Ben Janssen pointed me to the difference between “access” and “accessibility”. In a blogpost (in Dutch) he has elaborated on this. Inspired by a blog of Rick Anderson, Ben distinguishes between three layers of access, where each higher layer can be reached when the lower layers are addressed:

• Layer 1: Access to (educational) resources. This is comparable with the Access layer in the OER Adoption Pyramid, extended with access free of charge
• Layer 2: Access of (educational) resources. This refers to the extent the resources can be freely used. This is comparable with the Permission layer in the OER Adoption Pyramid
• Layer 3: Access to content of the (educational) resources. This refers to the extent the content of the resources is open and inclusive. This is comparable with the Availability layer in the OER Adoption Pyramid

In order to maximise the potential use of a MOOC by both instructors and learners, at least layers 1 and 2 should be addressed sufficiently. I have translated these two layers into the following three characteristics:

1. Open access: the MOOC is accessible to anyone who wishes to do so
2. Free of charge: access to the MOOC does not require payment
3. Open license: the materials used in the MOOC are available under an open license which permits adaptation and reuse

In my study, I am particularly interested in the openness of MOOCs for learners. For them, characteristics 1 and 2 are particularly important (layer 1). The availability of MOOCs that meet characteristics 1 and 2 of openness is particularly valuable in the context of the flexibility ambitions in the strategic agenda. Characteristic 3 (layer 2) will be of little importance to learners: he or she will in general not feel the need to apply the adaptation rights associated with an open license to the learning resources used. However, based on the results of the study, I will indicate why, in some cases, the open license may also be of interest to a learner.

Structure of the study

For the study, I took a sample of 100 MOOCs. That sample was determined by the Top 100 courses of the Class Central platform on 1 January 2020. According to Class Central these courses are: “The highest rated online courses and MOOCs of all-time from top universities around the world. Based on thousands of reviews written by Class Central users.”

Some characteristics of this sample:

• The courses cover 13 subject areas. Humanities (15), Business (14) and Science (13) contain the most courses.
• Regarding the language of the courses: 93 English, 4 Spanish, 2 Italian and 1 Dutch (Introduction to Dutch from the University of Groningen).
• Three courses come from the Netherlands. In addition to the aforementioned course from the University of Groningen, they are Understanding the GDPR (also
• from the University of Groningen) and EU policy and implementation: making Europe work! (from Leiden University)
• The courses are available on the platforms Coursera (43), EdX (25), Futurelearn (17), Kadenze (4), Complexity Explorer (2), Swayam (1) and Udacity (1). Of seven courses, the platform in Class Central is described as Independent. This refers to specific platforms of the institute offering the course (e.g. University of Tasmania and University of Helsinki). Class Central has an overview of MOOC providers where more information can be found about these and other platforms.
• 91 courses offer the possibility of obtaining a certificate.

As can be seen, 85 courses are offered by the “big three”: Coursera, EdX and Futurelearn. In addition to individual courses, these three platforms also offer trajectories consisting of several courses with a common denominator. Access to these trajectories (with names such as MasterTrack Certificates, Degrees, MicroMasters, Microcredentials and programs) is not free of charge. They have therefore not been considered in this study.

Results

All courses meet characteristic 1: Open access (accessible to anyone who wants to). This is what one can expect for “Massive” courses.

With regard to characteristic 2 (free access to the course), the following table provides an overview of the platforms included in the Top 100. The “Experiences” column contains additions that have been obtained, among other things, by taking a closer look at some of the courses listed in the Top 100.

With regard to characteristic 3 (availability of the learning materials under an open license), the following table provides an overview.

Discussion

From the overview of access free of charge it can be deduced that there are restrictions on most of the platforms that have been viewed. These restrictions range from access to only part of the content to only access for a limited period of time.

What struck me when compiling this overview was that it is not always immediately clear what is possible free of charge. Often the various options are only shown when you register for the course. The “big 3” do offer an option to get access to (almost) all courses on the platform for a certain amount of money. This option is not always easy to find; only Futurelearn shows this option on a central place on their website.

From the overview of the availability of the learning materials under an open license, it can be deduced that there is a wide variety of options, often even course-dependent within a platform. This variety ranges from no statements to all rights reserved to available under an open license. A number of platforms (e.g. Coursera) allow the content to be downloaded for personal use without stating which open license is valid. Especially when access free of charge to the course is limited in time, this download option allows learners to have longer access to the course materials, albeit separately (usually videos) and not in the context offered by the course. For example, interactivity in the learning materials will then be lost.

A quick check on a few other platforms from the overview of MOOC platforms shows that the diversity of characteristics 2 and 3 of openness in particular is even larger. For example, in a tweet (in Dutch) Willem van Valkenburg (Delft University of Technology) indicated that all learning materials in their MOOCs are available under an open license and all MOOCs are archived on their Open Courseware site.

As a learner, if there is a choice between courses offered by different providers, it is worthwhile exploring the possibilities that each course offer, if necessary by registering for that course (registration is always free of charge and can be terminated when the possible cost options are shown).

The Complexity Explorer is the most open of all platforms I have looked at. It offers free, unrestricted access to a large part of their course offerings and shares the materials under a Creative Commons license. This platform is sponsored by the Santa Fe Institute.

What has not become clear to me is whether institutions offering courses on a platform are free to deviate from what has been formulated as the open policy of that platform and, if so, what deviations are allowed.

All in all, these experiences show that finding an open course in which the degree of openness matches with what a learner desires is not an easy matter. In my previous blog (in Dutch), I already indicated that Open Educational Resources are often (semi)products for instructors, and an open license gives them the right to share and reuse the materials. However, more is needed for education and self-study, for example: structure in the learning materials, interactivity, and feedback. Open courses can provide this, but open and access free of charge to the entire course is required at the very least. The availability of such open courses can help achieve the flexibility ambitions set out in the strategic agenda. This argues in favour of more publication of open courses with easy to find information about the degree of openness.

However, for many higher education institutions in the Netherlands (particularly the universities of applied sciences), access to existing platforms to publish their open courses is very difficult, if not impossible, for example because the “big three” mainly focus on research universities with an international focus. In addition, my study has shown that the degree of openness offered by most of the existing platforms is limited. Maintaining a platform for publishing open courses as an institution is a possibility, but it requires an investment that will probably be too high, especially for the smaller institutions. This would argue in favour of a national MOOC platform, where educational institutions (not necessarily only higher education) can publish open courses and where learners can take those courses free of charge (i.e. a platform with both a publication and a play function). Such a platform could be created using Open EdX, for example. This would be an excellent addition to the national Wikiwijs platform for open sharing and reuse of learning resources. Very recently in Europe, Austria has decided to realize such an open platform. There is no doubt that lessons can be learned from the experiences of the French national MOOC platform, FUN.

Reference

Cox, G., & Trotter, H. (2017). An OER framework, heuristic and lens: Tools for understanding lecturers’ adoption of OER. Open Praxis, 9(2), 151-171. doi:http://dx.doi.org/10.5944/openpraxis.9.2.571

In mijn vorige blog over de nieuwe strategische agenda van OCW meldde ik al het ontbreken van ambities rond Massive Open Online Courses (MOOC’s). Mijn vermoeden is dat dat komt omdat openheid van MOOC’s steeds meer lijkt te worden ingeperkt. Dat is wat mij in ieder geval opvalt als ik de mogelijkheden van een MOOC die ik in 2012 volgde vergelijk met MOOC’s die ik nu wil volgen. Om duidelijk te krijgen welke open mogelijkheden MOOC’s heden ten dage bieden aan lerenden heb ik een klein onderzoekje uitgevoerd. Achtereenvolgens ga ik dieper in op welke aspecten van “open” ik heb meegenomen, hoe het onderzoekje is uitgevoerd, welke resultaten dat opleverde en wat dat voor gevolgen kan hebben.

Karakteristieken van open

Om potentieel gebruik van een MOOC zo hoog mogelijk te maken door zowel docenten als lerenden zijn tenminste de volgende drie karakteristieken van open van belang:

1. Open toegang: de MOOC is toegankelijk voor iedereen die dat wil
2. Vrij van kosten: toegang tot de MOOC vereist geen betaling
3. Open licentie: de materialen die in de MOOC worden gebruikt zijn beschikbaar onder een open licentie die aanpassing en hergebruik toestaat

In mijn onderzoekje ben ik vooral geïnteresseerd in openheid van MOOC’s voor lerenden. Voor hen zijn in eerste instantie vooral karakteristieken 1 en 2 van belang. Met name in het kader van de flexibiliteitsambities in de strategische agenda is beschikbaarheid van MOOC’s die voldoen aan karakteristieken 1 en 2 van openheid waardevol: het geeft uitgebreidere mogelijkheden invulling te geven aan flexibele leerpaden. Karakteristiek 3 zal voor lerenden weinig van belang zijn: hij of zij zal niet de behoefte hebben de rechten qua aanpassing die bij een open licentie behoren toe te passen op de gebruikte leermaterialen. Echter, verderop zal ik, gebaseerd op de resultaten van het onderzoekje, aangeven waarom in sommige gevallen de open licentie ook voor een lerende van belang kan zijn.

Opzet van het onderzoekje

Voor het onderzoekje heb ik een steekproef van 100 MOOC’s genomen. Die steekproef werd bepaald door de Top 100 courses van het platform Class Central op 1 januari 2020. In de omschrijving van Class Central zijn dit: “The highest rated online courses and MOOCs of all-time from top universities around the world. Based on thousands of reviews written by Class Central users.”

Enkele karakteristieken van deze steekproef:

• De courses omvatten 13 vakgebieden. Humanities (15), Business (14) en Science (13) bevatten de meeste courses.
• Wat betreft de taal van de courses: 93 Engels, 4 Spaans, 2 Italiaans en 1 Nederlands (Introduction to Dutch van de Rijksuniversiteit Groningen)
• Drie cursussen komen uit Nederland. Naast de hiervoor genoemde cursus van de RUG zijn dat Understanding the GDPR (eveneens van de RUG) en EU policy and implementation: making Europe work! (van de Universiteit Leiden)
• De cursussen zijn beschikbaar op de platformen Coursera (43), EdX (25), Futurelearn (17), Kadenze (4), Complexity Explorer (2), Swayam (1) en Udacity (1). Van zeven cursussen wordt het platform in Class Central beschreven als Independent. Dit verwijst naar specifieke platformen van het instituut dat de cursus aanbiedt (o.a. Universiteit van Tasmanië en Universiteit van Helsinki). Class Central kent een overzicht van MOOC platformen waar meer informatie over deze en andere platformen te vinden is.
• 91 cursussen bieden de mogelijkheid een certificaat te behalen

Zoals te zien is zijn 85 cursussen te vinden bij de “grote drie”: Coursera, EdX en Futurelearn. Deze drie platformen bieden, naast losse cursussen, ook trajecten aan die uit meerdere cursussen bestaan met een gemeenschappelijke noemer. Toegang tot die trajecten (met benamingen als MasterTrack Certificates, Degrees, MicroMasters, Microcredentials and programs) zijn geen van alle kosteloos. Ze zijn daarom niet verder in beschouwing genomen.

Resultaten

Alle cursussen voldoen aan karakteristiek 1: Open toegang (toegankelijk voor iedereen die dat wil). Dat mag ook worden verwacht bij cursussen die als “Massive” course worden aangeboden.

Wat betreft karakteristiek 2 (kosteloze toegang tot de cursus) biedt de volgende tabel een overzicht voor de platformen die in de Top 100 voorkomen. In de kolom “Ervaringen” staan aanvullingen die onder meer zijn verkregen door enkele van de cursussen die in de Top 100 staan nader te bekijken.

Wat betreft karakteristiek 3 (beschikbaar zijn van de leermaterialen onder een open licentie) biedt de volgende tabel een overzicht.

Discussie

Uit het overzicht voor kosteloze toegang is te halen dat er bij de meeste platformen die zijn bekeken beperkingen bestaan. Die beperkingen variëren van slechts toegang tot een deel van de content of alleen toegang voor beperkte tijd. Wat mij bij het samenstellen van dit overzicht opviel was dat het niet altijd direct duidelijk is wat er kosteloos mogelijk is. Vaak worden de diverse opties pas getoond als je je inschrijft voor de cursus. De “grote 3” bieden wel een optie om tegen een bepaald bedrag toegang tot (bijna) alle cursussen op het platform te krijgen. Deze optie is niet altijd duidelijk te vinden; alleen Futurelearn toont die optie op een centrale plaats op hun website.

Uit het overzicht van beschikbaar zijn van de leermaterialen onder een open licentie is te halen dat er een grote verscheidenheid daarin bestaat, vaak zelfs cursusafhankelijk binnen een platform. Die variëteit loopt van geen uitspraken over te vinden via all rights reserved tot beschikbaar onder een open licentie. Een aantal platformen (w.o. Coursera) staat toe dat de content gedownload wordt voor persoonlijk gebruik zonder te vermelden welke open licentie daarbij geldig is. Met name wanneer kosteloze toegang tot de cursus in tijd beperkt is biedt deze download optie lerenden de mogelijkheid langer toegang te hebben tot de cursusmaterialen, zij het losstaand (veelal video’s) en niet in de context die door de cursus geboden wordt. Bijvoorbeeld interactiviteit in de leermaterialen zal dan verloren gaan.

Een snelle check op een paar andere platformen uit het overzicht van MOOC platformen leert dat de verscheidenheid in aanwezig zijn van met name karakteristieken 2 en 3 van openheid nog veel groter is. Als lerende loont het daarom om, wanneer er keuze is tussen cursussen van verschillende aanbieders, je te verdiepen in de mogelijkheden die iedere cursus biedt, desnoods door je in te schrijven voor die cursus (inschrijven is altijd kosteloos en kan worden afgebroken wanneer de mogelijke opties voor kosten getoond worden).

Van de door mij bekeken platformen springt de Complexity Explorer er qua openheid het beste uit. Het biedt kosteloze toegang zonder enige beperkingen tot een groot deel van hun cursusaanbod en deelt de materialen onder een Creative Commons licentie. Dit platform wordt gesponsord door het Santa Fe Institute.

Wat mij uit alle informatie niet duidelijk is geworden is of instellingen die cursussen aanbieden op een platform de vrijheid hebben om te mogen afwijken van wat als open policy geformuleerd is en, zo ja, welke afwijkingen dan zijn toegestaan.

Al met al leren deze ervaringen dat het vinden van een open cursus waarbij de mate van openheid aansluit bij wat een lerende verlangt geen eenvoudige zaak is. In mijn vorige blog gaf ik al aan dat open leermaterialen veelal (half)producten voor docenten zijn waarbij een open licentie hen het recht geeft de materialen te delen en te hergebruiken. Voor onderwijs en zelfstudie is meer nodig, zoals: structuur in de leermaterialen, interactiviteit en feedback. Open cursussen kunnen hiervoor zorgen, maar dan is wel tenminste open en kosteloze toegang tot de gehele cursus nodig. De beschikbaarheid van dergelijke open cursussen kan bijdragen aan het realiseren van de flexibiliteitsambities die in de strategische agenda van OCW benoemd staat. Dat pleit voor meer publiceren van open cursussen.

Voor veel hogeronderwijsinstellingen in Nederland (met name de hbo-instellingen) is toegang tot bestaande platformen om hun open cursussen te publiceren echter erg lastig, zo niet onmogelijk, bijvoorbeeld omdat de “grote drie” zich vooral richten op researchuniversiteiten met een internationale focus. Daarbij heeft mijn onderzoekje laten zien dat de mate van openheid bij de meeste van de bestaande platformen niet de meest gewenste is. Zelf als instelling een platform onderhouden voor het publiceren van open cursussen is een mogelijkheid, maar dat vereist een investering die voor met name de kleinere instellingen vermoedelijk te hoog zal zijn. Dit zou pleiten voor een nationaal MOOC platform, waarop onderwijsinstellingen (niet noodzakelijk alleen hoger onderwijs) open cursussen kunnen publiceren en waar lerenden die cursussen kosteloos kunnen volgen (dus een platform met zowel een publicatie- als een afspeelfunctie). Een dergelijk platform zou bijvoorbeeld kunnen worden gerealiseerd met Open EdX. Zo’n platform zou een mooie aanvulling zijn van het nationale platform Wikiwijs voor open delen en hergebruiken van leermaterialen. Hierbij kan ongetwijfeld geleerd worden van ervaringen van het Franse nationale MOOC-platform FUN.

Bij de opkomst van MOOC’s in 2012 was het nog overzichtelijk. Er was de tweedeling in typen: cMOOC resp. xMOOC. In Nederland kon toen een Google zoekactie naar MOOC nog voor enige verwarring zorgen met de site van de Marine OnderOfficieren Club in Den Helder, op nummer 2 of 3 in de zoekresultaten (inmiddels is dit resultaat te vinden op pagina 2 van het resultatenoverzicht). Eind 2013 was de MOOC-wereld al wat diverser geworden (zie de blogpost die ik daar toen over schreef). En nu, vier jaar na de oprichting van Coursera, Udacity en EdX, lijkt het wel of iedere letter van het alfabet inmiddels gekoppeld is aan het acroniem MOOC. De onderstaande tabel geeft een overzicht waarbij ik niet de garantie van volledigheid kan geven.

Dit overzicht leert:

• Alleen de letters a en z zijn nog te gebruiken voor nieuwe typen MOOC’s (als je in de naamgeving uniek wilt zijn). 
• De afko MOOC is niet uniek voor de wereld van online educatie. Naast de al eerder vermelde club in Den Helder heeft het met een voorvoegsel ook betekenis in de medische wereld, de muziekwereld en de kunstwereld.
• Het plaatsen van een letter voor het acroniem MOOC zou het product dat het aanduidt onderscheidend moeten maken ten opzichte van andere MOOC’s. Het onderscheidende aspect is echter heel divers, variërend van didactiek (zoals cMOOC, iMOOC), afkomst (zoals bMOOC, jMOOC) tot inhoud (zoals fMOOC en tMOOC)
• Soms is het (in ieder geval voor mij) erg lastig om de rationale achter de naamgeving te begrijpen, c.q. is die rationale niet vindbaar (zoals nMOOC en rMOOC)

Waar leidt dit toe?

<Update>. Waar ik me in de bovenstaande tabel beperkte tot alleen de 1-lettertoevoegingen, wees Willem van Valkenburg me erop dat er ook nog uitbreidingen met meer letters bestaan: 

</Update>
Voor een buitenstaander (en niet alleen voor hen) wordt het er bij deze ontwikkeling niet eenvoudiger op. MOOC werd al steeds meer een containerbegrip met allerlei verschillende opvattingen over wat eronder moet worden verstaan (zie bijvoorbeeld hier). Het onderscheiden van al deze typen maakt het nog meer een jungle, waardoor discussies en opvattingen over het product alleen maar lastiger worden.
Ik zie steeds meer parallellen tussen deze ontwikkeling en de opkomst, hype en normalisering van expertsystemen in de jaren ´80 van de vorige eeuw. Een expertsysteem kende vele definities, maar in essentie kwamen die neer op: een computerprogramma voor oplossen van problemen waarvoor veel kennis en ervaring nodig is. Experts bezitten die benodigde kennis en ervaring.
Net als bij de MOOC’s waren er ook hier overdreven verwachtingen van deze technologie. Uitspraken van toen als “tap de kennis van een menselijke expert af, zet dit in een expertsysteem en je hebt de expert niet meer nodig” zijn vergelijkbaar met uitspraken als “MOOC’s zorgen ervoor dat over 50 jaar er nog maar 10 universiteiten op deze wereld nodig zijn” (bron).
Uiteindelijk zijn expertsystemen geworden tot wat ze nu zijn: een van de tools in de toolkit van een systeemontwikkelaar; geschikt voor oplossen van problemen met bepaalde kenmerken en ongeschikt voor andere. Die genuanceerde blik op de (on)mogelijkheden van expertsystemen werd in 1988 al geboden door de Harvard Business Review. Tegenwoordig is het begrip expertsysteem zelfs onbekend bij de jongere generatie systeemontwikkelaars, maar zijn de technieken erachter ingebed in de platformen.
Ik verwacht dat iets dergelijks over een paar jaar ook met MOOC´s gaat gebeuren: één van de vele wijzen waarop online onderwijs vorm kan worden gegeven, geschikt voor situaties met specifieke kenmerken, ongeschikt voor andere. Het begrip MOOC zal voor een volgende generatie dan net zo onbekend zijn als expertsysteem voor de huidige generatie is. Dat zal de overzichtelijkheid van het vakgebied wel ten goede komen.