SURF trendrapport Onderwijs op maat 2016


Nadat de SURF SIG Open Education 4 jaar op rij een trendrapport gewijd aan open online onderwijs heeft uitgebracht, heeft SURFnet dit jaar besloten het thema van het trendrapport te verbreden naar Onderwijs op maat, de titel van het gelijknamige programma bij SURFnet. Dit rapport is voorafgaand aan de Onderwijsdagen op 7 november gelanceerd.
>> Download rapport
>> Meer informatie
Erwin Bleumink, algemeen directeur van SURFnet, beschrijft in zijn voorwoord het proces dat heeft geleid tot het vaststellen van de trends die in dit rapport aan bod komen. Wilfred Rubens heeft hier eerder in detail over geblogd. Uiteindelijk zijn er 13 technologische trends beschreven, verdeeld over drie rode draden:

  • Technologieën die bijdragen aan didactische verrijking. Hieronder worden virtual reality, serious gaming, het virtuele klaslokaal, gamification en het Internet of things beschreven.
  • Technologieën die adaptief leren mogelijk maken. Hieronder vallen bijdragen over learning analytics, digitaal toetsen en learning analytics, kunstmatige intelligentie en adaptieve leeromgeving voor wendbaar onderwijs.
  • Technologieën die bijdragen aan het organiseren van flexibiliteit. Bijdragen in deze categorie behandelen persoonlijke leeromgeving voor instellingsoverstijgend studeren, digitale badges en microcredentialing, de student eigenaar van zijn online identiteit en van open content via open pedagogy naar open onderwijs.
Onderstaande figuur geeft de inhoudsopgave grafisch weer. Trend 8 (Van open content via open pedagogy naar open onderwijs) behoort m.i. in de doorsnede te liggen van didactische verrijking en organiseren van flexibiliteit, vandaar de toevoeging van de rode pijl.

Iedere bijdrage heeft een vaste indeling:

  • Er wordt een toekomstscenario voor de technologische trend geschetst
  • De trend wordt kort beschreven
  • Er worden één of twee toepassingen beschreven die al gerealiseerd zijn
  • De kansrijkheid van de trend voor het Nederlandse hoger onderwijs wordt beschreven
  • De potentiële bijdrage van de trend aan onderwijs op maat wordt beschreven
  • Als afsluiting worden kansen en uitdagingen van de trend genoemd

Bij iedere bijdrage wordt ook een reactie van een student op de technologische trend gegeven. Daarbij vind ik het opvallend dat er vaak enthousiasme wordt getoond voor de trend, maar tegelijk ook wordt gepleit voor een duidelijk onderwijsdoel, het niet verwaarlozen van face-to-face onderwijs en aandacht voor privacy.
Zelf gebruik ik twee modellen om trends en hun onderlinge samenhang te kunnen duiden en overzien.

Trend of hype?

Het 4R-model van Barry Derksen (bron) geeft handvatten om trends van hypes te onderscheiden:

Zoals omschreven bij de bron:

  • Research: wordt er door de overheid, grote organisaties, universiteiten of onderzoeksinstituten geld gestoken in de verdere ontwikkeling van een trend?
  • Rumours: wordt de trend door gerenommeerde onderzoeksinstituten en marktonderzoekbureaus gevolgd en/of zijn er veel publicaties in gerenommeerde vakbladen?
  • Resources: wordt de trend via producten/diensten door een betrouwbare en bekende leverancier op de markt gezet en/of worden er opleidingen, cursussen en workshops over de trend aangeboden via gerenommeerde opleidingscentra?
  • Ready for business: bestaan er concrete toepassingen van de trend in de praktijk, is de trend echt nieuw of slechts ‘oude wijn in nieuwe zakken’, is de trend ‘op tijd’ (timing) en/of is er een concrete behoefte aan de trend?

Een hype zal veelal de fasen Resources en Ready for business niet bereiken. Dit model toegepast op de hier beschreven trends leert dat de meeste de hype-fase wel voorbij zijn. Of ze alle daadwerkelijk Ready for business zullen worden zal de toekomst leren. Vaak is dat niet zozeer afhankelijk van technologische ontwikkelingen, maar veeleer aan de bereidheid om organisatie-overstijgend tot afspraken te komen. Dit laatste is bijvoorbeeld nodig om een trend als een instellingsoverstijgende persoonlijke leeromgeving mogelijk te maken.

Samenhang trends

De in het rapport beschreven trends staan uiteraard niet op zichzelf. In onderstaande figuur heb ik gepoogd trends die invloed hebben op het onderwijs (of vice versa) in samenhang te plaatsen. Het roodomrande deel wordt door het trendrapport gedekt.

Globale trends, bijvoorbeeld beschreven in het OECD-rapport Trends Shaping Education 2016, dagen het onderwijs uit om kennis aan te brengen die nodig is om met een dergelijke trend (zoals globalisering en klimaatverandering) te kunnen omgaan. Omgekeerd kan onderwijs ervoor zorgen dat een globale trend als niet-traditionele gezinnen meer geaccepteerd wordt. In het trendrapport worden vooral globale technologische trends vertaald naar trends in het onderwijs (bijvoorbeeld de trends die adaptief leren mogelijk maken).
Ik heb zelf aan twee artikelen bijgedragen:

  • Van open content via open pedagogy naar open onderwijs (hoofdauteur)
  • Digitale badges en microcredentialing (co-auteur)
Bij de eerstgenoemde bijdrage was het overigens niet zozeer een technologische trend die daar beschreven wordt, maar een trend in open online onderwijs. Daar wordt meer en meer gekeken naar hoe een open content-overstijgende aanpak kan leiden tot een grotere adoptie van vormen van open online onderwijs. In een volgende blogpost zal ik daar dieper op ingaan.

 

MOOCs in 2015

In 2013 schreef ik al over Class-Central, een portal waar oorspronkelijk een tamelijk compleet overzicht van MOOC-aanbod van diverse platformen te vinden was (op die compleetheid kom ik later terug). Inmiddels biedt de site veel meer dan alleen een overzicht van aangeboden MOOCs. Eén van de opties is toegang tot diverse publicaties over MOOC’s, hun aanbieders of reviews van aangeboden cursussen. In december 2015 publiceerden ze onder de titel MOOC roundup 2015 een aantal rapporten over de ontwikkeling die MOOC’s hebben doorgemaakt in 2015. De rapporten zijn gebaseerd op data die de portal over de bij hen vindbare MOOC’s heeft verzameld. Soms waren de rapporten elders al gepubliceerd.

Enkele statistieken

Het aantal aangeboden MOOC’s groeide in 2015 met 1800 tot 4200 aangeboden cursussen (cumulatief vanaf de start van de portal in 2012; veel van de cursussen bestaan inmiddels niet meer). Totaal 550 universiteiten hebben bijgedragen aan dat aanbod. 2200 cursussen werden in 2015 voor de eerste keer aangeboden. Op basis van ruim 7000 reviews op het portal was de cursus A Life of Happiness and Fulfillment (afkomstig van de Indian School of Business, via Coursera) de best gewaardeerde.
De figuur hieronder toont hoe de 4200 cursussen verdeeld zijn over verschillende vakgebieden. 38,7% van het aanbod bestaat uit betavakken.

Van de 37 providers waarvan het aanbod vindbaar is, is 53,7% afkomstig van Coursera en EdX samen (in een verhouding van ongeveer 2:1), met Canvas.net als 3e met 6,9% van het aanbod.

Trends

Class-central signaleerde een aantal trends:
2015 lijkt het einde van de vrij beschikbare certificaten te hebben ingeluid, in ieder geval bij Coursera, EdX en Udacity. Een snelle check leerde me dat Canvas.net het aan de aanbieder van een cursus overlaat of het al dan niet een certificaat aanbiedt, al dan niet tegen betaling. Coursera is zelfs zover gegaan dat een beoordeling van opdrachten niet meer beschikbaar is in de gratis versie van een cursus. In een reactie op een tweet hierover medio december vroeg ik me al af wat in zo’n geval een MOOC nog onderscheidt van Open Courseware; iets wat ik me nog steeds afvraag. Vaak is een MOOC dan zelfs minder dan Open Courseware, wanneer de leermaterialen bij een MOOC niet onder een open licentie beschikbaar zijn voor hergebruik en aanpassing.

De door Udacity en Coursera gecreëerde credentials (resp. nanodegrees van Udacity en specializations van Coursera) vormen een steeds grotere bron van inkomsten. Hoewel de marktwaarde van dergelijke credentials nog steeds niet duidelijk is, lijkt dat voor cursisten geen beletsel te vormen om ze te verkrijgen.
Een andere trend is dat meer en meer cursussen (tot ultimo 2015 20% van het aanbod) self-paced beschikbaar is. Dit vergroot uiteraard de flexibiliteit in gebruik ervan. Tenslotte signaleert Class-central dat MOOC’s zich meer en meer ook richten op het voortgezet onderwijs, met name als voorbereiding op hoger onderwijs (proeven aan onderwerp en moeilijkheidsgraad of op niveau krijgen van vereiste kennis).

Hoe compleet is het aanbod op Class-central?

Zoals ik eerder meldde leverde Class-central in 2013 een tamelijk compleet overzicht van MOOC-aanbod. Om te zien of dat nog steeds geldt bekeek ik hun overzicht van 37 providers. Een opvallende afwezige daarin is OpenUpEd. Navraag bij Darco Jansen van EADTU leerde me dat hij dit al had aangekaart bij hen. Een van de redenen van niet aanwezig zijn in de lijst was de opvatting die Class-central heeft over wat een MOOC mag worden genoemd:
Class Central is always looking to list quality MOOCs. (…) We focus on what people expect from ‘MOOCs’, that is courses affiliated with prestigious universities and institutions taught by expert faculty“.
Is die laatste karakterisering hun toetssteen voor “quality MOOCs“? En is aanwezigheid op een MOOC-platform dan voldoende? Canvas.net bijvoorbeeld is een open platform waar iedere instelling en zelfs individu een open cursus kan plaatsen, met een minimale check op kwaliteit van het aanbod. Toch is dat aanbod wel zichtbaar op Class-central. Daarnaast zou ik als gebruiker ook een complete cursus, inclusief vrij beschikbare services als feedback op opgaven en examen verwachten. En of die toets uitgevoerd wordt op het aanbod is mij niet duidelijk.
Ze geven ook aan dat het vraagstuk van ontdekken van goed aanbod voor hen nog niet volledig opgelost is. Dat wordt wat mij betreft onderschreven door een vergelijking van hun providers met een overzicht dat bij moocs.co te vinden is. Niet-Westerse aanbieders als Chinesemooc.org, Ewant (beide uit China), OpenEdu (Rusland) en Veduca (Brazilië), aanwezig bij moocs.co, ontbreken bij Class-central, terwijl platforms als Rwaq, Edraak (beide Midden-Oosten) en NPTel (India) wel bij Class-central voorkomen.
Class-central geeft dus niet meer een volledig overzicht van MOOC-aanbod. Desondanks, ook door de vele extra functies die ze aanbieden, blijft het voor mij wel de beste.