Is een SPOC open? The sequel

Wilfred Rubens heeft in zijn blog uitgebreid gereageerd op mijn vorige blogpost over de openheid van een SPOC. Hier mijn reactie.
Ik denk dat we het op veel punten eens zijn, maar er blijven bij mij wel wat vragen over naar aanleiding van jouw reactie. Hier puntsgewijs.
De term SPOC gebruiken om mee te liften is helaas een feit in sommige situaties. Maar dat gebeurt ook met MOOC’s. Ik heb aanbod gezien onder die term die nog niet eens vrije (gratis) toegang had. Behalve de marketingreden die jij noemt is dat ook (zoals ik eerder al opmerkte) een gevolg van het slecht gedefinieerd zijn én de vele opvattingen die er over “open” bestaan. De term om die reden niet gebruiken (zoals Willem van Valkenburg ook suggereert) is wel erg radicaal (dat gebeurt ook niet met MOOC’s ondanks het misbruik van die naam). Ik heb overigens net zoveel moeite met het gebruik van de term in de situaties die jij schetst waar de vrije toegang er niet eens is (in mijn kenmerken voor open staat die ook niet voor niets als een apart onderscheidend kenmerk).
Een nieuwe term voor open SPOC’s verzinnen (Willem suggereerde openSPOC; ik dacht aan SPOOC) zal de duidelijkheid niet echt verhogen. “Open course” vind ik echter weer te algemeen (los van het feit dat het je niet ontslaat van de plicht ook dit begrip goed te omschrijven). Ik denk dat velen daar het onderscheid tussen wat bekend staat als “open courseware” en “open course” niet zullen maken (zie bijvoorbeeld de omschrijving van het open course aanbod van Yale). Zoals je al opmerkt: een cursus volgen (onderwijs krijgen) is meer dan alleen de content bekijken (cf wat het 5COE-model ook aangeeft). (Een terzijde: jouw opmerking “‘vroeger’ noemden we deze cursussen open courseware” is onwaar: het onder een open licentie beschikbaar gestelde cursusmateriaal kreeg en krijgt nog steeds die benaming; de totale cursus, dus inclusief de services en onderwijsinspanning is nooit open courseware genoemd). Zelf de term niet gebruiken voorkomt niet dat de term wel in zwang is. Al bij voorbaat SPOC’s uitsluiten wanneer het over open onderwijs gaat (de inhoud van de tweet waarmee deze discussie startte) miskent initiatieven zoals die van de Universiteit Leiden die ook onder die noemer worden gepresenteerd.
Mede door de opmerkingen van jou en Pierre Gorissen merk ik dat ik zelf nog worstel met het “tenminste één” deel van mijn opvatting over open. In mijn eigen blog gaf ik al aan wellicht nog een kenmerk te moeten toevoegen (toegang verlenen (al dan niet in beperkte vorm) aan belangstellenden die niet geregistreerd staan als student bij de aanbiedende instelling). Pierre en jij schetsen situaties die ik ook niet als open zou bestempelen, ondanks dat het strikt genomen wel aan mijn opvatting zou voldoen. Wellicht dat een aantal kenmerken zwaarder weegt dan andere kenmerken? (Ook hier een terzijde: onder “open toegang” versta ik “geen eisen aan vooropleiding” en niet “vrij beschikbare toegang”; ik weet niet zeker of jij dat ook voor ogen had in jouw voorbeeld, maar dat doet er voor jouw argumentatie verder ook niet toe). Daarnaast maakte Darco Jansen ook erg zinnige opmerkingen die ergens in mijn opvatting een plaatsje moet krijgen. Ik worstel nog even verder (maar emergo ;-)).
Juist vanwege de vele opvattingen die er over “open” bestaan en het slecht gedefinieerd zijn van termen zou daarom steeds in specifieke situaties de dialoog moeten gaan over verduidelijking, startend vanuit je eigen opvatting over open en alle terminologie er omheen. Bij mij zou een dialoog dan uitgaan van de opvattingen uit het 5COE-model en de 5R. De dialoog zou dan gaan over of en zo ja welke vormen van openheid welke voordelen kunnen hebben in de specifieke situatie. Bij jou zou wellicht een ander model jouw startpunt zijn. Dat geeft ook niet, zolang die opvattingen open (;-)) gedeeld kunnen worden en (nog veel belangrijker) duidelijk(er) wordt wanneer welke vormen van openheid wel en welke niet een toegevoegde waarde hebben. Ik denk dat we daarmee de open beweging en de invloed ervan op de kwaliteit van het onderwijs echt verder helpen.
Deze aanpak lost de jungle aan termen en bijbehorend misbruik in de media niet op, maar draagt hopelijk wel bij aan een kritische houding tegen deze termen door bewustwording bij stakeholders, waardoor de merites van deze innovaties ook duidelijk worden.