
Photo by Mohammed Nasim on Unsplash
Onlangs publiceerde UNESCO de Dubai Declaration on Open Educational Resources (OER). Deze verklaring is het resultaat van de 3rd UNESCO World OER Congress, dat op 19 en 20 november 2024 in Dubai werd gehouden. In deze blog beschrijf ik de voorgeschiedenis van dit congres en de inhoud van de Declaration.
Voorgeschiedenis: UNESCO World OER congressen
Al sinds de start van de wereldwijde OER-beweging in 2001 (h)erkende UNESCO de potentie van OER voor het bereiken van haar doelen. Toen de Millennium Goals en nu, sinds 2015, de Sustainable Development Goals (SDG’s). In 2012 organiseerde UNESCO, in samenwerking met de Commonwealth of Learning (COL), het 1st World OER Congress in Parijs. Dit congres diende vooral voor het kweken van bewustzijn voor OER en haar potentie, bij overheden wereldwijd. Het congres leverde de Paris OER Declaration als resultaat. In deze declaration staat een aantal aanbevelingen voor de lidstaten om te komen tot breder bewustzijn over en adoptie van OER.
Om een boost te geven aan de uitvoering van de aanbevelingen werd in 2017 in Ljubljana het 2nd World OER Congress georganiseerd. Vooraf aan en tijdens dat congres is gewerkt aan een volgende publicatie, het Ljubljana OER Action Plan. Dit plan benoemt activiteiten die overheden kunnen nemen om toe te werken naar mainstream maken van OER. Dat is een situatie waarbij OER is ingebed in onderwijsbeleid en -praktijk, in alle onderwijssectoren en bij leven lang leren. Ik heb daar indertijd een verslag over gemaakt.
Dit actieplan was een aanloop die uiteindelijk leidde tot de UNESCO Recommendation on OER, gepubliceerd in 2019 en unaniem ondertekend door alle UNESCO lidstaten. In deze Recommendation zijn vijf actielijnen beschreven. Door ondertekening committeerden de lidstaten zich hier uitvoering aan te geven. Periodiek rapporteren ze hun voortgang hierin aan UNESCO. Meer details zijn te vinden in een blog die ik daar toen over heb geschreven.
Met name door de opkomst van Artificial Intelligence en haar potentiële impact op de actielijnen van de Recommendation is vorig jaar het 3rd UNESCO World OER Congress georganiseerd. In het voorwoord van de Dubai Declaration is de aanleiding en het doel van dit congres als volgt beschreven:
The use of emerging technologies and artificial intelligence (AI) tools by the public is increasing at a rapid speed. To ensure AI systems are transparent and can be replicated and critiqued, the public requires AI infrastructure based on open-source software and openly licensed content. The advancement of generative AI has fostered significant debates about the new ways in which content and data can be scraped, created, used, reused and shared.
In the legal field, there have been intensive discussions on the status of creative works generated through AI, such as: whether using all-rights-reserved copyrighted content to train AI models is fair use / fair dealing; the legality of using both copyrighted and open content to train AI models; whether preference signals might empower creators to tell AI systems what they can and cannot do with their works; and the relevance of current open licences in light of the challenges presented to content creators.
To examine mechanisms for optimizing openly licensed learning content to address the challenges and opportunities posed by emerging technologies and AI, UNESCO organized the 3rd World Open Educational Resources Congress: “Digital Public Goods: Open Solutions and AI for Inclusive Access to Knowledge.”
Inhoud van de Dubai Declaration on OER
De Declaration bevat een aantal generieke aanbevelingen over het gebruiken van nieuwe technologieën, met name AI, bij creatie en gebruik van OER en, per actielijn van de Recommendation, een aantal meer specifieke aanbevelingen. Het doel hiervan is te komen tot meer en betere implementatie van de Recommendation uit 2019, wereldwijd.
Generieke aanbevelingen
- AI kan helpen bij het vinden, cureren, vertalen en indexeren van OER.
- Decentrale en veilige digitale grootboeksystemen (bijvoorbeeld blockchain) kunnen de herkomst, integriteit en rechtmatig gebruik van OER waarborgen.
- Duidelijke richtlijnen en beleid zijn nodig om rechten van makers te beschermen en gebruik van innovatieve technologie te bevorderen.
- Het Global Digital Compact en UNESCO’s ROAM-X-principes bieden een inclusief en rechtvaardig beleidskader voor OER.
- De principes van transparantie, kennisdeling en mensgerichte technologie zijn essentieel voor de implementatie van deze aanbevelingen.
Capacity Building
Onder Capacity Building wordt verstaan dat voldoende kennis over en middelen voor adoptie van maken, delen, hergebruiken en verspreiding van OER en gebruik van open licenties beschikbaar is.
Er is behoefte aan digitale vaardigheden die passen bij het doel om verantwoord gebruik, creatie en publicatie van content met opkomende technologieën, zoals generatieve AI, te bevorderen. Alle betrokken partijen moeten aandacht besteden aan digitale rechten, zoals het minimaliseren van het verzamelen en verwerken van gebruikersgegevens, het beschermen van privacy en het waarborgen van correcte Open Educational Resources (OER) zonder desinformatie, zowel met als zonder AI-tools. Transparantie en betrouwbaarheid in AI-ontwikkeling zijn essentieel, waarbij de privacy en veiligheid van lerenden worden gewaarborgd en educatieve data niet wordt gemonetariseerd. Het betrekken van docenten, leerlingen en community’s bij de ontwikkeling en implementatie van AI en OER is cruciaal.
Aanbevolen acties:
- Permanente professionele ontwikkeling voor contentmakers en ontwikkelaars over generatieve AI en open licenties.
- Het bevorderen van inclusieve en contextspecifieke digitale geletterdheid om verantwoord gebruik van AI in OER te stimuleren.
- Ontwikkeling van technologieën die bijdragen aan betere beschrijving en vindbaarheid van OER, met aandacht voor databescherming en interoperabiliteit.
- Stimuleren van digitale ondertekening van OER om hergebruik in open AI-modellen te vergemakkelijken.
- Implementatie van ethische strategieën die toegankelijk, inclusief en in lijn met mensenrechten zijn om gebruikersgegevens en auteursrechten te beschermen.
Ontwikkelen van ondersteunend beleid
Het beschermen van intellectuele eigendomsrechten (IPR) is essentieel voor duurzame licentiemodellen en ondersteunend beleid rondom Open Educational Resources (OER) en andere typen open artefacten. Duidelijke richtlijnen zijn nodig om nieuwe technologieën inzichtelijk te maken en verbanden te leggen tussen verschillende open oplossingen, zoals OER, Open Access, Open Science, Open Data en Free and Open Source Software (FOSS).
Aanbevolen acties:
- AI-platforms aansporen om licenties en auteurschap van open content te erkennen en respecteren, en open licenties in hun gebruiksvoorwaarden op te nemen.
- Ervoor zorgen dat bij training van AI-modellen rekening wordt gehouden met open licenties en dat correcte attribution van zowel invoer als gegenereerde inhoud gegarandeerd wordt.
- Gebruik van machine-leesbare licenties in metadata stimuleren om correcte attribution van AI-training en output te waarborgen.
- Onderzoek ondersteunen naar geavanceerde systemen die het gebruik en hergebruik van OER kunnen traceren.
Zorgen voor effectief, inclusief en voor iedereen gelijke toegang tot kwalitatief hoogwaardige OER
Opkomende technologieën kunnen bijdragen aan inclusieve en eerlijke toegang tot kwalitatieve OER. AI-gebaseerde tools zoals tekst-naar-spraak en automatische vertaling kunnen OER toegankelijker maken, vooral in omgevingen met lage bandbreedte. Decentrale en veilige digitale grootboeksystemen kunnen wereldwijd transparant en toegankelijk delen van OER ondersteunen, terwijl intellectuele eigendomsrechten worden gerespecteerd.
Aanbevolen acties:
- Ontwikkeling van AI-gestuurde OER die toegankelijk zijn in omgevingen met lage bandbreedte en voor kwetsbare groepen, met aandacht voor privacy en databescherming.
- Integratie van machine-leesbare licenties en digitale identificatoren in OER-productiecriteria om auteurschap te verifiëren en misinformatie tegen te gaan.
- Ondersteunen van vertaling en aanpassing van OER in meerdere talen met AI-technologieën, met aandacht voor kwaliteit en culturele relevantie.
- Stimuleren van open ecosystemen en publiek-private samenwerkingen die digitale publieke goederen en open oplossingen bevorderen, met naleving van openheidsprincipes.
Bevorderen van het creëren van modellen voor duurzame beschikbaarheid van OER
Het bevorderen van duurzame milieuvriendelijke benaderingen bij de ontwikkeling en inzet van OER kan het energieverbruik en de CO₂-uitstoot verminderen. Duurzaamheidskaders zijn essentieel voor de lange termijn levensvatbaarheid van OER. Deze kaders moeten interoperabiliteit, financiering, bescherming van intellectuele eigendomsrechten en duurzame praktijken adresseren. Door wereldwijde normen voor toegankelijkheid te volgen en verantwoord handelen te stimuleren, kunnen belanghebbenden bijdragen aan een inclusieve, duurzame en ethisch verantwoorde ontwikkeling van OER.
Aanbevolen acties:
- Zorgen voor interoperabiliteit, bescherming van intellectuele eigendomsrechten en duurzame ontwikkeling van OER volgens de ROAM-X-principes (mensenrechten, openheid, toegankelijkheid, multi-stakeholderparticipatie en inclusie, met name gendergelijkheid).
- Stimuleren van milieuvriendelijke praktijken, zoals groene ICT, om energieverbruik en CO₂-uitstoot te minimaliseren en AI alleen te gebruiken wanneer nodig.
- Bevorderen van transparant bestuur, publieke rapportage en regelmatige audits binnen het OER-ecosysteem om vertrouwen te versterken.
- Ondersteunen van open ecosystemen en publiek-private samenwerkingen voor de ontwikkeling van digitale publieke goederen en open kennisbeheer, inclusief innovatieve OER-initiatieven met opkomende technologieën zoals AI.
Bevordering en facilitering van internationale samenwerking
Samenwerking op regionaal en internationaal niveau zijn essentieel om OER-initiatieven effectief te laten profiteren van opkomende technologieën, zoals AI. Hierbij is speciale aandacht nodig voor kwesties zoals genderbias.
Aanbevolen acties:
- Streven naar regionale en internationale netwerken om samenwerking te bevorderen en OER-ontwikkeling met AI vanuit community’s te ondersteunen, met een mensgerichte benadering van technologie.
- Mechanismen ontwikkelen om samen te werken met de open gemeenschap en juridische experts over open licenties en intellectueel eigendomsrecht, zodat AI-technologieën voldoen aan veranderende wetgeving en diverse belangen behartigen.
- Ondersteunen van samenwerking tussen onderzoeks- en ontwikkelingscentra om verantwoorde AI-kaders te bevorderen en training te bieden over nieuwe technologieën voor OER.
- Stimuleren van samenwerkingskaders zodat OER-platforms auteurschap correct erkennen en richtlijnen opstellen voor het gebruik en de verwerking van content, inclusief AI-training.
- Ontwikkelen van AI-gestuurde platforms waar belanghebbenden gezamenlijk OER kunnen creëren en aanpassen, in overeenstemming met de Recommendation on OER.
Reflectie
In de Declaration valt mij een aantal zaken op
- Veel van de actiepunten zijn onverkort van toepassing buiten de context van AI en nieuwe technologieën. Voorbeelden daarvan zijn correcte attribution en zorgen voor goed toegankelijke en inclusieve OER.
- De koppeling met AI had wat mij betreft op punten wat concreter mogen zijn. Nu worden vaak alleen aandachtspunten benoemd (“Let erop dat, als je AI gebruikt bij…, dat….”) of een mogelijke potentie beschreven, maar een indicatie van hoe dat dan bereikt kan worden ontbreekt.
- Bij de verduurzaming wordt vooral ingegaan op de milieuvriendelijke aspecten van inzetten van AI, maar niet op (bijvoorbeeld) hoe AI kan bijdragen aan duurzame adoptie van OER, in de betekenis van ervoor zorgen dat OER een blijvende waarde behoudt (bijvoorbeeld door regelmatige actualisering ervan).
De Declaration kan een handvat bieden bij activiteiten waar met name AI een rol speelt of moet gaan spelen rond adoptie van OER, in alle onderwijssectoren. Het is een mooie aanvulling op de UNESCO Recommendation. Vanwege de sterke koppeling tussen beide genoemde documenten denk ik dat het goed is om beide documenten naast elkaar te gebruiken in de praktijk.
Disclaimer
Bij het schrijven van deze blogpost is gebruik gemaakt van ChatGPT-4t voor het vertalen en samenvatten van delen van de Dubai Declaration. Het door ChatGPT gegenereerde resultaat is door mij aangepast voor verduidelijking en voor aanbrengen van meer details.