In het regeerakkoord dat vorige week is gepubliceerd stond in de onderwijsparagraaf het volgende statement (nadruk aangebracht door mij):

We verwachten van leraren dat ze werken met onderwijsmethodes die bewezen effectief zijn vanuit de wetenschap en de praktijk en verder politiek neutraal zijn.

Gelijkwaardigheid, inclusiviteit en diversiteit zijn morele waarden die centraal staan in het gedachtengoed achter open leermaterialen. Ik kreeg daarom de vraag of open leermaterialen niet in strijd zijn met dit statement. En ik worstel daarmee.

Morele waarden van openheid in het onderwijs in het algemeen en die van open leermaterialen in het bijzonder zijn door diverse personen op diverse wijzen geformuleerd (nadruk steeds aangebracht door mij).

• Martin Weller (2014) formuleerde in zijn boek The Battle for Open “but for many of the proponents of openness its key attribute is about ­freedom – ­for individuals to access content, to reuse it in ways they see fit, to develop new methods of working and to take advantage of the opportunities the digital, networked world offers.” (p. 16)
• Cathy Casserly (board member van OEGlobal) refereert naar de Indiase econoom en filosoof (en Nobelprijswinnaar) Amartya Sen “(…) who wrote about the removal of major sources of unfreedoms, including the unfreedom of educational opportunities. The origins of Open Education were built on this theory of unfreedoms and development, and translated into an initial series of projects to free knowledge, founded in access and equity.”
• Stephen Downes schrijft “(…) a society where knowledge and learning are public goods, freely created and shared, not hoarded or withheld in order to extract wealth or influence.”

Mijn denken over morele waarden achter open leermaterialen is mede beïnvloed door een keynote van Cheryl Hodgkinson-Williams bij de OEGlobal conferentie in 2019: The Warp and Weft of Open Education and Social Justice. Deze keynote bouwde voort op (Hodgkinson-Williams & Trotter, 2018), waar waardeproposities voor open leermaterialen vanuit de invalshoek van Social Justice worden bekeken:

Social justice is a concept that requires the organisation of social arrangements that make it possible for everyone to participate equally in society. Fraser (2005) considers social justice as ‘participatory parity’ economically, culturally and politically

Ze formuleert drie waardeproposities voor open leermaterialen: een economische, culturele en politieke. Bij die laatste waardepropositie stelt ze de vraag (Hodgkinson-Williams & Trotter, 2018, p. 208)

In relation to OER, the question is: Who has the right to decide on what counts as worthwhile knowledge, who decides on school and university curricula and who publishes and disseminates textbooks, journals, etc.?

Voor geïnteresseerden: een opname van de keynote van Cheryl is hier te bekijken.

Alle opvattingen wijzen naar vrijheden in het onderwijs en de rol die open leermaterialen daarin kunnen (moeten?) spelen. Is dat politiek neutraal?

Momenteel zijn open leermaterialen in twee Groeifondsprogramma’s een onderwerp: Impuls open leermateriaal (voor het funderend onderwijs) en de transformatiehub Digitale leermaterialen in Npuls. Wat is hun opvatting over morele waarden rond open leermaterialen en het al dan niet politiek neutraal zijn daarvan? En hoe willen ze dit uitdragen in hun programma’s?

Wanneer is onderwijs en zijn leermaterialen politiek neutraal? Ik heb geen antwoorden, maar blijf onverkort geloven in een wereld waarin de morele waarden die open leermaterialen (zouden moeten) vertegenwoordigen belangrijk zijn.

Dankwoord

Mijn dank gaat uit naar Ben Janssen voor zijn inspiratie bij het denken over dit vraagstuk.

Bronnen

Fraser, N. (2005). Reframing justice in a globalizing world. New Left Review, 36, 69–88. Retrieved from https://newleftreview.org/II/36/nancy-fraser-reframing-justice-in-a-globalizing-world

Hodgkinson-Williams, C.A. (2019). The Warp and Weft of Open Education and Social Justice. Keynote presentation at Open Education Global 2019, Milan, Italy, 26-28 November.

Hodgkinson-Williams, C. A., & Trotter, H. (2018). A Social Justice Framework for Understanding Open Educational Resources and Practices in the Global South. Journal of Learning for Development, 5(3). https://doi.org/10.56059/jl4d.v5i3.312

Weller, M. 2014. The Battle for Open: How openness won and why it doesn’t feel like victory. London: Ubiquity Press. DOI: https://doi.org/10.5334/bam