Johannes Brahms. Vioolconcert in D, op. 77

02-10-2019

Begin dit jaar heb ik jullie kennis laten maken met het werk van Johannes Brahms (1833-1897) middels het 1e pianoconcert. Deze week een tweede werk van hem, het vioolconcert in D, opus 77. “Het”, want evenals zijn grote voorbeeld Beethoven heeft Brahms ook slechts één vioolconcert geschreven. En evenals die van Beethoven wordt dit vioolconcert tot de klassiekers onder de vioolconcerten gerekend.

Brahms schreef dit concert in 1878 voor zijn violistenvriend Joseph Joachim. Het werk bestaat uit drie delen. Oorspronkelijk had hij vier delen voorzien, maar hij besloot uiteindelijk het tweede en derde deel te vervangen door één adagio. De niet gebruikte delen heeft hij later verwerkt in zijn 2e pianoconcert.

In het eerste deel is duidelijk de sonatevorm te herkennen. Bij een sonatevorm zijn er twee thema’s, het hoofdthema (in de toonsoort van dit werk, D groot) en een 2e thema (in een dominant toonsoort, hier bijvoorbeeld in A groot). Deze worden bij dit werk in de lange orkestrale opening geïntroduceerd (de expositie). De solist neemt die thema’s over en na overname volgt de zgn. doorwerking. Bij die doorwerking wordt met de twee thema’s “gespeeld” door allerlei varianten ervan ten gehore te brengen. Dat leidt uiteindelijk tot terugkeer naar beide thema’s (reprise), maar nu beide in de hoofdtoonsoort gespeeld. Als afsluiting volgt nog een coda.

Het tweede deel is een wondermooi adagio, ingeleid door een solo hobo en overgenomen door de solo violist. Dat gaat over in een tweede solo melodie, waarna weer naar de eerste melodie wordt teruggekeerd. Het derde deel is, zoals zo vaak bij dergelijke concerten, een rondo. Bij een rondo is er een hoofdthema X en twee andere thema’s Y en Z. Wanneer de toonsoort van het werk een majeur toonsoort is (zoals hier D groot), dan is thema Z vaak in een mineur toonsoort geschreven. De opbouw in thema’s bij een rondo is dan X-Y-X-Z-X en in dit werk nog een afsluitende coda.

De door mij gekozen uitvoering is uit 1960. De solist is David Oistrakh. Hij wordt begeleid door het Orchestre National de la Radiodiffusion Française o.l.v. Otto Klemperer.